Van het hoofd naar het hart

Heeft u dat ook dat mensen in uw gemeente zeggen: “ik weet het allemaal wel wat God voor mij heeft gedaan, maar het raakt me niet.” Misschien heeft u dat zelf ook wel. Natuurlijk kunnen we het stille onbehagen hierover dempen door te zeggen; we leven uit geloof, niet uit gevoel. Toch staat de Bijbel vol met beloften dat als we God kennen we vrede zullen ervaren; we ons zullen verheugen; we ons geen zorgen hoeven te maken; we ons ten diepste geliefd en geaccepteerd weten. Bijbels gezien is het dus zo dat niet je gevoel de waarheid bepaalt, maar dat ons gevoel ons wel kan vertellen in hoeverre we de waarheid eigen hebben gemaakt.

Photo by Nina J.G.

Hoe komt het dan dat veel mensen in kerken en gemeenten die ervaring niet hebben? Ondanks dat veel mensen wel weten dat God voor hen zorgt, hen accepteert, enzovoort., lijkt het wel alsof er in hun hart een ander programma draait dan in hun hoofd.

Om dat te begrijpen, moet u weten dat we in onze cultuur nogal leven vanuit ons hoofd. Van jongs af aan wordt ons dat ook geleerd. We moeten dingen begrijpen, de logica inzien en vandaar uit handelen. We denken de waarheid te kunnen ontdekken met ons hoofd. Zodra onze kinderen kunnen lezen, leren we ze begrijpend lezen, tekst analyseren en zonder dat we het doorhebben, wordt het hart buitenspel gezet.

Onopgemerkt is deze manier van omgaan met de waarheid ook in ons kerkelijk leven binnengeslopen. Veel boeken over geestelijk leven staan vol met uitleg over hoe het zit, principes van geestelijk leven en vooral hoe je moet denken en wat je moet doen. Vanuit een rijke pastorale en persoonlijke ervaring kan ik zeggen dat deze boeken, hoe goed sommige ook zijn, mensen met een verwond hart niet wezenlijk bereiken.

De beroemde geleerde Blaise Pascal zei hierover: “het hart heeft redenen die het verstand niet kent.” Blijkbaar accepteert ons hart niet altijd elke boodschap dat ons verstand haar wil vertellen. Als om wat voor reden dan ook het hart zich afsluit, als je diep van binnen weet dat liefde niet voor jou is, dan is al het schrijven en preken over de liefde van God vergeefse moeite. De waarheid komt niet van je hoofd naar je hart/

Verstoorde beelden in ons hart

Uit het hart, zegt Spreuken, komen de oorsprongen van het leven. In ons hart ligt verborgen wat liefde voor ons betekent, wat een vader voor ons is en dus ook wie God voor ons is. Helaas leven we in een gebroken wereld en zijn onze beelden van echte liefde, van echt vaderschap en van wie God werkelijk is verstoort. De beelden die het hart heeft, worden al op jonge leeftijd gevormd en soms misvormd. Het zijn die diepe overtuigingen van het hart die aangesproken en hervormd moeten worden.

Hoe doe je dat? We kunnen daarin een voorbeeld nemen aan hoe Jezus dit deed, of Paulus. Jezus gaf zijn onderwijs niet als een systematische theologie. Hij gaf geen zeven principes voor het geestelijk leven, maar hij gebruikte verhalen en beelden. Zelfs wat hij doet zit vol met betekenis. Verhalen en beelden doen een beroep op ons voorstellingsvermogen en hebben daardoor de kracht om het hart te raken. Jezus legt zijn gelijkenissen meestal niet uit. Hij laat je achter met je eigen voorstellingsvermogen. Ik herken mij in het verloren schaap of ik herken mij in de bange knecht die zijn talent verbergt! Bij Jezus komt het hart eerst, en dan het begrijpen en de verandering van handelen.

Veel sprekers en theologen hebben van Paulus een theoloog gemaakt die uitlegt hoe het zit in het christelijk leven. We zijn daardoor het zicht kwijt op de verhalenverteller en woordkunstenaar Paulus die ons in het hart wil raken. In krachtige woord-beelden laat hij zien hoe Gods redding werkt.

Paulus laat je sterven met Christus en nodigt je uit je voor te stellen dat je bij je eigen begrafenis bent. Wie ben ik als ik begraven ben met Christus? Wat is de grafrede die daarbij hoort? Wat een rust hè. Nooit meer toe te hoeven geven aan de macht van de zonde. Nooit meer wroeging over dat het weer niet lukte. Het is allemaal voorbij. Wie ben ik als ik daarna opsta uit de dood. Kun je het je voorstellen hoe je dan tegen het leven aankijkt? Zo tuimelen we van het ene beeld in het het andere en daardoor opent Paulus ons hart zodat er authentieke geestelijke groei ontstaat waarbij hart en hoofd verbonden zijn. De verbeelding brengt ons van het hoofd naar het hart.

Meer weten over dit onderwerp? Schrijf je dan in op de blog van Pastoraat+